NARZĘDZIA DO PRACY

Narzędzia do pracy

CEP

Cep - narzędzie rolnicze do ręcznego młócenia zboża.

własność:

Jadwiga Pogrzeba, Borki

BUDOWA

Cep zbudowany jest z dwóch kijów, długiego zwanego dzierżakiem i krótkiego, zwykle dębowego, bijaka. Cieńsze końce dzierżaka i bijaka połączone były rzemiennym, wysuszoną skórą z węgorza lub metalowym przegubem nazywanym ósemką, gązwą lub gackiem a na Zamojszczyźnie kapicą.

Młocka

Młócono trzymając cep za dzierżak i uderzając bijakiem w rozłożone na klepisku (lub innym twardym płaskim podłożu) zboże. Młócący musiał tak uderzać cepem, aby za każdym razem bijak uderzał całą swoją długością o podłoże, na którym leżało zboże (w przeciwnym przypadku pojawiały się znaczne siły reakcji na dzierżak oraz mogło nastąpić zgniatanie ziaren). Zaletą cepa była możliwość uzyskania ziarna i prostej słomy, koniecznej do pokrycia dachów strzechą.

Cep współcześnie

W czasach współczesnych młócenie cepem zostało wyparte przez omłot mechaniczny w młocarniach. Jeden z typów młocarni zwany jest cepówką, gdzie elementem bębna młócącego jest metalowa listwa zwana cepem. Bęben młócący zwykle posiada od 6 do 10 cepów. W mowie potocznej zwrot „proste jak budowa cepa” (lub „proste jak konstrukcja cepa”) oznacza wyjątkowo prostą i oczywistą zasadę działania. (za Wikipedią).

Znana jest również odmiana cepa używana jako broń

cep bojowy.

STRUG STOLARSKI

Narzędzie stolarskie służące do wyrównywania i wygładzania powierzchni drewnianych. Dawniej w Polsce dla większości narzędzi używanych w ciesielstwie i stolarstwie stosowano powszechnie nazwy zapożyczone z języka niemieckiego do dziś używana jest gwarowa nazwa hebel (z niem. Hobe typ.strug felcowy – do obrabiania krawędzi drewna np. framug drzwi , futryn ,okien i Inn.

TECHNIKA OBRÓBKI

DOBRZE ŹLE

Zasadą w obróbce jest równomierny ruch posuwisty narzędzia z przenoszeniem nacisku na przód struga na początku obrabianej powierzchni i na tył kiedy kończymy suw. W przypadku strugów europejskich pchamy narzędzie (wyjątkiem są strugi ciesielskie dwuręczne – tu pchamy i ciągniemy jednocześnie) od siebie, w krajach dalekiego wschodu ciągniemy do siebie (np. japoński strug kanna)Obróbka powinna się odbywać zgodnie z przebiegiem włókien tj. nie może być prowadzona "pod słoje". Poprawnie prowadzony strug daje pojedynczy wiór. Skrawanie uzyskiwane jest tylko w jednym kierunku przejścia narzędzia.(za Wikipedią)

WIRÓWKA - VIOLA III

"CYNTRYFUGA"

Wirówka (zwana też: centryfugą) z niem Zentrifuge/ – urządzenie do rozdzielania zawiesin i emulsji, na składniki o różnej gęstości przez wprawienie w szybki ruch obrotowy, którego stałe przyspieszenie znacznie przekracza przyspieszenie ziemskie.

Zasadniczą częścią składową centryfugi są dwa współśrodkowe naczynia. Wewnętrzne naczynie wiruje bardzo szybko dookoła swej osi i odrzuca zawartą wewnątrz płynną mieszaninę, tym dalej od osi, im niższy jest ciężar gatunkowy materiału. O ile ściany tego naczynia są dziurkowane, zaopatrzone w sita, czy też wyłożone tkaniną, centryfuga spełnia zarazem czynność filtrującą. O ile zaś ściany te są nieprzepuszczalne, rozdział następuje na zasadzie opadania ciała cięższego w dół, które to opadanie działanie siły odśrodkowej przyspiesza. Naczynie zewnętrzne, nieruchome, spełnia rolę chwytnika i rozdzielacza. Centryfugi różnej konstrukcji mają zastosowanie w gospodarstwie wiejskim, do odciągania śmietany z mleka i do wytrząsania miodu z plastrów pszczelnych, tudzież w przemyśle przy wielu procesach fabrykacyjnych.

Pierwsze wirówki osiągały prędkość 20 tysięcy obrotów na minutę (1923), współcześnie produkuje się nawet mikrowirówki, które osiągają nawet do 1 miliona obrotów na minutę. Przy milionie obrotów na minutę przyspieszenie działające na próbkę jest ok. 5 milionów razy wyższe od przyspieszenia ziemskiego.

Najpopularniejsze typy wirówek:

wirówki mleczarskie – służą do oddzielania tłuszczu z mleka pełnego, a także do oczyszczania mleka z zanieczyszczeń mechanicznych i drobnoustrojów;
wirówki frakcjonujące – stosowane głównie w laboratoriach, wirówki znajdujące zastosowanie w gospodarstwie domowym i w pralniach, bądź to jako osobne urządzenia, bądź to wbudowane w konstrukcję współczesnych pralek automatycznych
wirówki do oddzielania soków od owoców i warzyw tzw. sokowirówki; (za Wikipedią).

CZĘŚCI SKŁADOWE WIRÓWKI

MASELNICA KORBOWA

"MAŚNICA"

Urządzenie do ręcznego wytwarzania masła.

W Polsce stosowana w gospodarstwach wiejskich jeszcze

w XX wieku.

własność:

Otylia Hanusik, Borki

MASELNICA PRZEMYSŁOWA

MASELNICA KORBOWA

PIONOWA MASELNICA KORBOWA

KIERZNIA

WYKONYWANIE MASŁA

Maselnica   (maśniczka)   -   budowa:
a-gotowa   do   użytku
b-elementy   (konew,   wierzchnik,   jaszczyk,   bijak)
c-przekrój

Do dolnej części maselnicy wlewano śmietanę, zbieraną specjalnie w tym celu z odstałego, ale słodkiego mleka. Następnie do konwi wkładano bijak, na który nakładano i wciskano w konew nadstawkę, w końcu zamykano jaszczykiem. Robienie masła polegało na unoszeniu i opuszczaniu tłuczka, aż do dna maselnicy, czyli mieszaniu śmietany, w wyniku czego dochodziło do łączenia się kulek tłuszczu i w efekcie wytworzenia grudek masła. Zbieranie się na jaszczyku drobnych grudek było sygnałem, że należy zmienić rodzaj ruchów bijakiem na krótsze. Nie mógł on teraz mieszać maślanki, bo doprowadzało to do rozbijania utworzonych już grudek masła, lecz powinien ograniczyć się tylko do uderzania w powierzchnię płynu, by w ten sposób zbijać drobne grudki w większe bryły. Końcowym etapem tworzenia masła było wybieranie bryłek przy pomocy drewnianej łyżki i łączenie ich w całość. Bryłę tę należało jeszcze przez pewien czas wyrobić – zanurzoną w zimnej wodzie ugniatać łyżką w celu wyciśnięcia resztek maślanki uwięzionej w maśle – i ostatecznie uformować osełkę.(za Wikipedią).

PRASA DO WYCISKANIA

SOKÓW - METALOWA

własność:

Gertruda Zowada, Borki

ŁOPATA PIEKARSKA

DREWNIANA

ŁOPATA PIEKARSKA – drewniana do wkładania i wyjmowania chleba i bułek z pieca. Wykonana w całości, ze styliskiem, z jednego kawałka drewna (deski), dawniej miała kształt okrągły pasujący do jednego bochenka chleba; obecnie kształt przypomina długi prostokąt, umożliwia umieszczenie na niej kilku bochenków chleba lub bułek

własność:

Otylia Hanusik, Borki

Jadwiga Pogrzeba, Borki

FORMA PIEKARSKA

ZE SŁOMY

własność:

Otylia Hanusik, Borki

SZATKOWNICA/KRAJALNICA

Urządzenie do krojenia / szatkowania/ kapusty . Do jej sprawnego, wygodnego i szybkiego pokrojenia używa się specjalne narzędzia – szatkownice. Szatkownice do kapusty wyposażone są w ostrza wykonane ze stali nierdzewnej, które precyzyjnie tną również inne warzywa, takie jak np. buraki, marchewki czy ogórki.

TARA "WAŚBRET"

Urządzenie do ręcznego prania bielizny.

własność:

Jadwiga Pogrzeba, Borki

Początki prania

Konieczność oczyszczania odzieży dostrzegano już od zarania dziejów. Najpierw ubrania po prostu moczono w zimniej wodzie rzeki lub jeziora. Następnie zauważono, że sam ten proces nie usuwa większych zabrudzeń, trwalej związanych z tkaniną. Zaczęto pocierać brud piaskiem, który dzięki swojej szorstkości odspajał go od materiału. Nasi przodkowie próbowali również metody wybijania nieczystości z tkaniny - zaczęto uderzać praną bielizną o skały. Pojawiły się również kijanki do prania. Przyjmowały one postać twardych, niełamliwych, dość grubych, stosunkowo krótkich kijów lub drewnianych łopatek. Pranie polegało na wcześniejszym namoczeniu odzieży, a następnie uderzaniu jej kijanką, aby usunąć rozmiękły brud. Należało go wtedy obficie spłukać wodą. Wszelkie nieczystości wybijane były mechanicznie spomiędzy włókien materiału i spłukiwane. Do prania można było dodać niewielką ilość mieszanki popiołu i łoju (pierwowzorów mydła).
W kolejnych latach wartką wodę rzeki zastąpiono balią lub innym naczyniem o dużej pojemności. Zauważono również, że łatwiej usuwa się brud pod wpływem ciepłej wody niż zimnej. Taki proces oczyszczania odzieży przetrwał dość długo.
Na obszarach wiejskich (również w Polsce) można było spotkać specjalną miednicę wraz z kielichem ze sprężyną, który tworząc podciśnienie zwiększał skuteczność prania. Wyglądało to trochę jak ubijanie ziemniaków. Wszystkie te procesy były jednak bardzo pracochłonne, zajmowały dość dużo czasu i wymagało dużego pokładu cierpliwości i siły (przyniesienie podgrzanej wody, wypranie brudnych rzeczy, opróżnienie takiej dużej balii, proces płukania wymagały naprawdę prężnych mięśni).

Tara-epokowy wynalazek

Dopiero w 1797 roku powstały pierwsze prototypy tary, co w dużym stopniu ułatwiło pranie. Był to kawałek blachy falistej lub innej pofałdowanej powierzchni (sporadycznie używano również szkła lub plastiku) o kształcie prostokąta, umieszczonego w drewnianej lub metalowej ramie. Urządzenie wkładano do dużej bali zapełnionej ciepłą wodą przeznaczoną do prania. Brudną odzież namaczano, a następnie pocierano (tarło) po powierzchni tary. W oddzielnej wodzie należało pranie wypłukać. Suszenie odbywało się poprzez rozłożenie bielizny na trawie lub rozwieszenie na świeżym powietrzu. Została ona wyparta dopiero po wynalezieniu pralki. Bardzo wiele gospodyń domowych używało tary jeszcze w drugiej połowie XX wieku. Zauważono wtedy, że tary pocierane ręką lub jakimś przedmiotem wydają dźwięki muzyczne, które zaczęto wykorzystywać przy tworzeniu melodii, dla jej wzbogacenia. (za Wikipedią).

MAGLOWNICA "MANGLA"

Urządzenie służące do maglowania, czyli prasowania przy użyciu systemu walców.

własność:

Elżbieta Lisowska, Borki

Maglowaniu poddawane są po praniu na ogół większe sztuki bielizny – pościel, obrusy, ręczniki, zasłony, tzn. takie, których prasowanie żelazkiem byłoby uciążliwe i nieefektywne.

Powszechnie nazwą "magiel" określa się także nie tylko samą maszynę, ale również punkt usługowy – pomieszczenie, w którym magiel jest zainstalowany. Podczas gdy określenie "maglownica" zarezerwowane jest tylko dla samego urządzenia.

Magiel gazowy (eksponat Muzeum Gazownictwa w Warszawie

Maglowanie

Pościel nawijana jest na wałek i zgniatana podczas przetaczania pomiędzy dwiema płaszczyznami. Magiel sprowadza się do dwóch walców, długości od kilkudziesięciu centymetrów do ponad dwóch metrów, z których jeden jest napędzany (ręcznie lub silnikiem elektrycznym) i sprężyście dociskany do drugiego. Pomiędzy oba walce wsuwa się płat maglowanej tkaniny, a obracanie cylindra powoduje przesuwanie się jej i rozprasowywanie. Ręczne urządzenie tego rodzaju do zastosowań domowych wykorzystywane może być także jako wyżymaczka do wyciskania nadmiaru wody z upranych tkanin. Maglownica to dwie części: elementem maglującym w kształcie karbowanej deski przetacza się (po stole) wałek, na który nawija się pościel do maglowania.

W punktach usługowych, oferujących maglowanie bielizny, instalowane są zazwyczaj duże maglownice z napędem elektrycznym i podgrzewanymi cylindrami (np. przy pomocy gazu – tzw. "magiel elektryczno-gazowy"), co zapewnia szybkie i efektywne maglowanie nawet największych sztuk bielizny w podwyższonej temperaturze.

NOWOCZESNY MAGIEL

Magiel przeznaczony do punktów usługowych. Elementem maglującym jest skrzynia wypełniona kamieniami. Pościel do maglowania nawija się starannie, unikając załamań, na widoczne pod skrzynią wałki. Kręcenie korbą powoduje przetaczanie skrzyni na wałkach z pościelą. W skrajnym położeniu skrzynia unosi się, co pozwala na wymianę wałka. Urządzenie wymaga kilku osób do obsługi. Wersja magla napędzana mechanicznie (na dole widoczny wał napędowy). Maglowana pościel wsuwana jest pomiędzy walce - tu dodatkowo ogrzewane gazem - jest to magiel prasujący. Docisk przy pomocy sprężyn, siła docisku regulowana pokrętełami. (za Wikipedią).

Żelazko "Biglołsko"

Urządzenie służące do prasowania, czyli wygładzania tkaniny za pomocą wysokiej temperatury i nacisku. Prasowanie działa, gdyż pod wpływem temperatury rozluźniają się więzy w cząsteczkach polimerów tworzących włókna tkaniny. Kiedy włókna są gorące, rozprostowują się pod naciskiem żelazka i zachowują kształt po ochłodzeniu. Niektóre tkaniny jak np. bawełna wymagają też zastosowania wody.

Historia

W przeszłości już w VIII w. Chińczycy stosowali rondle z rozpalonymi węglami w środku do prasowania jedwabiu. W XVIII w. żelazko stanowił jednostronnie wygładzony blok metalu (żelaza - stąd nazwa), z uchwytem. Po nagrzaniu, np. na płycie pieca kuchennego, bezwładność cieplna tego bloku pozwalała na utrzymanie przez kilka minut temperatury dostatecznie wysokiej, aby prasowanie było skuteczne. Po ostygnięciu żelazko trzeba było ponownie podgrzać przez postawienie na piecu. Kształt żelazka przypomina stopę, z trójkątnie zakończonym czubem z jednej strony i z płaską krawędzią od strony "pięty"; kształt ten upowszechnił się także w następnych, nowocześniejszych konstrukcjach ze względu na wygodę prasowania.

Udoskonaleniem żelazka była konstrukcja, w której nad "stopą" umieszczano małe palenisko na węgiel drzewny, co umożliwiało umieszczenie w nim kawałków żaru, podtrzymujących wysoką temperaturę żelazka, bez konieczności odstawiania go co chwilę na płytę kuchenną. Później węgiel drzewny zastąpiono żelazną sztabką (tzw. duszą) rozgrzewaną w palenisku.

Żelazko elektryczne wynalazł w 1882 roku Henry Seeley, umieścił wewnątrz elektrycznie podgrzewaną spiralę grzejną o mocy kilkuset watów, zasilaną z domowej sieci elektrycznej. Później dodano do żelazka termoregulator, pozwalający na utrzymanie żądanej temperatury z dokładnością do kilku stopni Celsjusza, a także urządzenia nawilżające, co pozwala łatwo prasować różne rodzaje tkanin. Formą dużego przemysłowego żelazka jest magiel.

Zbiory muzealne:

W Niemczech, w Zamku Gochsheim istnieje chyba największa w całej Europie kolekcja żelazek (do 1300) z całego świata. W Rosji znane jest Muzeum Żelazka w Perejasławiu Zaleskim. Na Ukrainie wielka kolekcja żelazek znajduje się na wystawie i w zbiorach kompleksu historyczno-kulturalnego Zamek Radomyśl.(za Wikipedią)

CZÓŁENKO TKACKIE

Czółenko tkackie to ruchoma część składowa krosna tkackiego służąca do przetykania wątku przez przesmyk osnowy. Są różne rodzaje i rozmiary: łódeczkowe, płaskie, płozowe. Mogą służyć do różnych rodzajów krosien.

KROSNO TKACKIE

Tkanina powstaje przez połączenie dwóch, prostopadłych do siebie, układów nitek (osnowy i wątku) według odpowiedniego splotu. Surowcem do produkcji tkanin jest przędza tkacka.

Krosna tkackie dzielą się ogólnie na:

1.Krosna ręczne

2.Krosna mechaniczne – służące do przemysłowego tworzenia tkanin.

Zależnie od sposobu wprowadzania wątku do przesmyku, krosna dzielą się na:

Krosna czółenkowe – czółenko jest magazynem i przenośnikiem wątku. Wątek odwijany z nawoju wewnątrz czółenka, wprowadzany jest na przemian raz z jednej, raz z drugiej strony tkaniny (teoretycznie nitka bez końca), Rozróżnia się tu dwa typy:

1.krosna mechaniczne z ręczną wymianą wątku

2.krosna z automatyczną wymianą wątku (krosna automatyczne)

W obu powyższych przypadkach występują:

1.krosna jednoczółenkowe do produkcji tkanin jednobarwnych ewentualnie w kolorowe pasy wzdłuż osnowy

2.krosna wieloczółenkowe do tkanin barwnie tkanych (zarówno po osnowie jak i po wątku – krata)

3.Krosna bezczółenkowe – wątek zmagazynowany jest w nawoju krzyżowym. (za Wikipedią).

MASZYNA DO SZYCIA

FIRMY PFAFF - PEDAŁOWA

własność:

Marta Gajda, Borki

PFAFF INDUSTRIE UND MASCHINEN AG

Pfaff Industrie und Maschinen AG to niemiecka firma z siedzibą w Kaiserslautern.

/początkowo rodzinna/ –dziedziczna/. Firma została założona przez producenta instrumentu muzycznego Georg Michael Pfaff (1823/93). W 1862 roku sprzedał swoją pierwszą maszynę do szycia , która w Deutsches Museum w Monachium, stoi do dziś. Około 10 lat później porzucił produkcję instrumentów dętych i rozwinął firmę maszyn do szycia, W 1936 roku została wyprodukowana 3.000.000-wa Pfaff Maszyna do szycia. Produkowano też przemysłowe maszyny do szycia W 1960 roku Wprowadzono GM Pfaff AG na giełdę we Frankfurcie W tym samym roku Pfaff opracował pierwszą maszynę z obcinaniem nici i wprowadził pierwsze bezolejowe szybkie ząbkowane szycie "na sucho". W 1967 roku firma wprowadziła na rynek pierwszy zygzak maszyny z 6000 ściegów / a w 1968 roku pierwszy na świecie automatyczny patch do kieszeni dżinsów i w 1973 roku pierwszych programowalnych konturów maszyn na świecie. W 1997 roku sprzedano większość udziałów dominującej ówcześnie spółce Singera i została utworzona Singer/ Pfaff-Grupa .W1999 Grupa w wyniku złej sytuacji gospodarczej ogłoszono upadłości Grupy. Nastąpiło oddzieleniewyników Pfaff i Singer. Dlatego też, w tym samym roku, odsprzedano część firmy produkującej domowe maszyny do szycia, wraz z prawami do marki "Pfaff" firmie Husqvarna Viking z Szwecji . W dniu 6 Marca 2013 r., spółka została sprzedana chińskiemu SGSB Group Co Ltd.. , która jest także właścicielem poprzedniej konkurencji Pfaff ,firmy DUERKOPP , która również została sprzedawana.

MASZYNA PFAFF - WŁÓKIENNICZA NA TARGACH W LIPSKU W 1953

LAMPA NAFTOWA

Lampa naftowa przenośna tzw. gospodarska, używana do oświetlania wozów konnych podczas jazdy.

własność:

Lidia Gabrielczy, Borki

Lampa naftowa – skonstruowana przez polskiego chemika, farmaceutę i przedsiębiorcę Ignacego Łukasiewicza w 1853 roku we Lwowie. Była efektem prac nad destylacją ropy naftowej. Odkrycie to miało bezpośredni wpływ na rozwój przemysłu naftowego. Największa w Europie kolekcja lamp naftowych znajduje się w Muzeum Podkarpackim w Krośnie.

ULICZNA LAMPA NAFTOWA

W GORLICACH

Została zapalona w 1854 roku, jako pierwsza na świecie.